Bal arılarının düşmanları
Arılar genellikle hastalıklara dirençli olduğu düşünülmektedir. Bu kavram, çünkü arılar, sağlıksızlıklarının dış görünüşte belirtilerini kolayca gösteremediğinden geliştirilmiştir. Detaylı bir çalışma, bulaşıcı hastalıklardan ve çok sık meraklı organik rahatsızlıktan muzdarip olduklarını göstermiştir.
PETEK GÜVESİ
Kovanlarımıza musallat olarak büyük tahribat yapan Güve Kurtlarını tanımayan arıcı yoktur.
Akşamları kovan çevresinde uçuşan gümüşi renk kanatlı küçük kelebeklerin, zayıf arı kovanları içine girerek, dip tahtasına, arısız boş petek gözlerine bıraktığı yumurtalardan çıkan kurtçuklar ;peteklerde galeriler açarak ve örümcek gibi ağ örerek onların bozulmasına, rastlandığı yumurta ve kurtçukların ölmesine sebep olurlar.
Arılara güvenin zarar vermemesi için göz önüne alınacak hususlar şunlardır.
? Kovanları ve bilhassa kovan dip tahtalarını daima temiz bulundurmak.
? Zayıf kovanların uçma deliklerini gerektiğinden fazla açmamak.
? Arı ailelerini de daima kuvvetli bulundurmak ve kovanda arıların işgal etmediği boş petekler bulundurmamak.
? Kovan dip tahtası ile çerçeve alt çıtası arasındaki açıklığı 2-2.5 cm. den daha az bırakmamak.
? Güveli petek ve çerçeve varsa çıkarıp, imkanlar nispetinde temizleyip, kuvvetli kovanlara vermek. Onları temizletmek.
Eski arıcılarımız çam sakızı, tezek, kuru nane dumanı vermek ve sirke püskürtmek suretiyle güveleri imha ettiklerini zannederlerse de doğru değildir. Bu şekilde ancak birkaç yaşlı güve kurdu kovanın dibine düşer. Zaten tahribatını yapmış, işi bitmiş kurdu bir gelberi ile dışarı alırlarsa da kovan bu zararlıdan kurtulmuş olamaz. Şurup lamalar arı ailelerinin kuvvetlenmesini ve zararlı ile savaşını kolaylaştırır. Sıfır derecenin altındaki ısılarda 2-24 saat bırakılan peteklerdeki güve kurtlarının tümü ölür.
Piyasada Güve kelebeği ile mücadele için ilaç bulunmaktadır.
VARROA ZARARLISI
Bal arılarının yumurtadan çıkıp kurtçuk haline gelmesinden sonra, her yaşta kanlarını emmek suretiyle zarar veren bu kenemsi parazit, arıların yavaş, yavaş ölerek kovanın sönmesine sebep olur.
Çıplak gözle bakıldığında siyaha yakın koyu kahve renkte , yaklaşık 1.mm. boy ve 1.5 mm. Genişliğinde balık puluna benzer parlaklıkta 4. çift ayaklıdır. Bir arı üzerinde veya hücredeki yavruda 1-6 adet rastlanabilir. Genellikle arının birinci ve ikinci boğum aralarına tutunmuşlardır. Karın kısmı gibi dışardan daha az görülebilir yerlerde olup çok seyrek olarak göğüsle baş arasında da rastlanır.
Bu zararlı ile savaş için çok ve çeşitli ilaçlar piyasaya çıkarılmıştır. Tarım Bakanlığının ruhsatını taşımayan ilaçları çok ucuza da gelse kullanmamak gerekir. Kovanda bal ve yavrunun en az bulunduğu geç sonbahar ve ilkbaharda kullanılmalı. Arıların bal derlediği devrelerde kesinlikle kullanılmamalıdır.
Ruhsatlı Varroa ilaçları : Perizin – Varroset – Formiset – Rulamit – Varrooxalic
İlaçsız Teknik Önlemler
Daha çok erkek arı gözlerinde ürediğinden, erkek arı hücreleri sırlandıktan sonra zaman, zaman kesilip yok edilmelidir.
Kovanlar sürekli güneş alan yerlere, toprak seviyesinden en az 40-50 cm. yüksek yerlere yerleştirilmesidir.
Arılar çiçek tozu veya onun yerine kullanılan proteince zengin (Soya unu, süt tozu vs. ) yemlerle beslenmelidir.
Arılıkta, arıların yuvalarını şaşırmaması için gerekli önlemleri almanın da sirayeti önleme bakımından faydası vardır.
ARI BİTİ
Arı bitleri, varroa gibi kan emici değil, arıların yediği besinlere ortak, sofra arkadaşı gibidir.
Bu da yaklaşık 1. 5 mm. boy 1mm. genişliğinde olup koyu kahve renktedir. Yavru arılarında bulunmaz. Ergin arıların baş ve sırt kısımlarında bulunur. Onların besinine ortak olarak aileyi zayıflatır. Üç çift bacaklıdır. Bilhassa ana arıya musallat olur. Bazen 2-3-5 ve hatta 15-20 adet bir anada görülebilir. Daha ziyade zayıf kovanlarda rastlanan bu bitle şöyle mücadele yapılır.
Ana arıyı bitten temizlemek için, ana avuç içerisine alınır. Sigara dumanı üflenerek bir müddet iki avuç kapalı tutulur. Bitlerin ana arıyı terk ederek avuç içine düştüğü görülür. Daha fazla bekletilmeden ana kovana iade edilir. Bu şekilde ana bitten temizlenebilir. Ucu inceltilmiş bir kibrit çöpü veya diş kürdanının ucu bala batırılır. İki kanadından sol elin baş ve şahadet parmaklarıyla tutulmuş olan ana arının, üzerindeki bitlere çöpün ballı ucu hafifçe dokundurulursa , bala yapışan bit ana üzerinden kolayca alınır.
ARI KUŞLARI
Havanı bulutlu puslu günleri ile yaz sonlarında arılıkların etrafına üşüşen Arı kuşları;Vık , vık ötüşleri ile geldiğini belli eder. Uçuşa çıkan arıların üzerine atılarak yakalar ve yer. Aslında sinek, tırtıl, kelebek, çekirge ve böcek kurtçuklarıyla beslenen bu faydalı kuş, bunları bulmadığı günlerde . Arılara zarar verir. Arılara zarar veren tek kuşta bu değildir. Bundan başka daha 30-40 çeşit kuş arılarımızı yiyebilir. Fakat bunlar sıcak memleketlerde, Afrika’ya göçten evvel oburca ve arıcının gözü önünde arsızca yediklerinden arıcıyı üzer. Bazen kovanların önüne kadar sokulur. Taş, toprak hatta tüfek atmakla bile arılık çevresinden ayrılmazlar. 60 gr. Ağırlığında 25-30 cm. boyundaki bu süslü kuşların eti de pek lezzetli olmamakla beraber yenir.
Arı ailelerini söndürecek kadar zarar vermezler. 5-10 günde kaybolup giderler ise de , arı üremesinin en kısa olduğu son güz de, kışa girecek ailelere verdiği zarar azımsanamaz.
Arı kuşu , hemen her arıcının tanıdığı, sarı, yeşil, kadife gibi parlak tüylü , sığırcık büyüklüğünde , uzunca siyah gagalı ve kırmızı ayaklı çok süslü bir kuştur.
Göçebe kuşlardandır. İlkbaharda, havaların ısınması ile birlikte gelen bu kuşlar, yaylımda olan arıları yakalar ve yerler. Vurulan bir arı kuşunun kursağından 70-80 adet bal arısı kafasını saymak mümkündür. Yarım saatlik bir sürede 22 hücum yaparak her seferinde bir arı kaptığı da tespit edilmiştir.
EŞEK ARILARI
Eşek arıları; bilhassa Nisan ve Mayıs aylarının yağışsız ve kurak geçtiği senelerde çok görülür. Yaz ayları ve sonbahar boyu zarar yapar. Kışın tümü ölür. Kışı kuytu bir izvede geçiren ana , baharda yumurtlamaya başlar ve çoğalır. İki çeşidi vardır. Kuzey Anadolu ve Trakya da ‘Kara-alacalı-sarı’ ve Ege , Akdeniz bölgesinde ‘Kahverengi -sarı-alacalı’ çeşitleri vardır. Havada, kovan kapısı önünde ve hatta kovan içinde arıları yakalayarak öldürür, kanat ve kafalarını kopardıktan sonra yuvalarına taşırlar ve kovan içinde bal yerler. Bal arılarından daha büyük, kuvvetli ince yapılı ve açık sarı renktedirler.
Mücadelesi: En iyi mücadele tarzı yuvalarını bulup imha etmektir. Bütün arıcıların birleşip mücadele etmesi daha faydalıdır. Eşek arıları yuvalarını çatı aralarında , ağaç kovuklarında, duvar oyuklarında ve toprak içerisinde yaparlar.
Kovan önünde bekleyerek cetvel tahtası biçimindeki bir tahta parçası ile uçma tahtasına konan eşek arılarını öldürmek, kovanların yanına asılan arı kapanlarına arsenik, talyum sülfat gibi zehirlerle bulaştırılmış et ve ciğer parçalarından yemler koymak suretiyle eşek arılarını öldürmekle kesin sonuçlu bir mücadele tarzı değildir. En iyisi yuvalarını bulup toptan imha etmektir.
KURU KAFA KELEBEĞİ
Vücut uzunluğu 6 cm. olan Ağustos, Ekim ayları arasında ve daha çok geceleri kovanların etrafında dolaşarak içeri girmek ve bal emmek ister. Kovana saldırdığı sıralarda kuvvetli sesler çıkarması arıları telaşa düşürür. Gayet kuvvetli kanatlarını çırpmak suretiyle yolu üzerindeki arıları kolaylıkla kaçırabildiği için büyük bir mukavemetle karşılaşmadan kovana girer ve pek fazla miktarda bal emmek suretiyle zarar verir. Buna karşı en iyi tedbir , uçma deliği önüne 5 mm. Den geniş olmayan kafesli tel koymaktır. Sırtında ölü insan kafası gibi bir şekil bulunması nedeniyle ölü başı kelebeği de denen bu zararlı, kuvvetli kovanlara girdiğinde arılarca öldürülmekte ve kovanlardan çıkaramadıklarından, dip tahtasında kokuşmaması için propolis ile mumyalamaktadırlar. Arıcılar bilhassa akşamüzeri kovanların çevresinde gürültü ile uçan ve iri uzun bir çekirgeye benzeyen bu kelebeklere rastlamış olmalıdırlar.
FARELER
Kovanları delerek veya küçükleri kovanın uçma deliğinden girerek petekleri kemirmek, arı ve yavrularını yemek suretiyle kışın arıların uyuşuk olduğu zamanda zarar yaparlar.
Bunların zararına meydan vermemek için bilhassa kışın içeri alınan kovanların kapılarını madeni levhalarla daraltmalı ve fare deliklerine zehirli fare yemleri atmalı veya tuzaklarla fareler yakalanmalıdır.
ÖRÜMCEKLER
Kovan yakınlarında ördüğü ağlara takılan arıları yerler. Arılığın temiz tutulması yeterlidir.
KARINCALAR
Çeşitli karıncalar arıların can sıkıcı düşmanıdırlar. Bilhassa kovana teşkilatlı bir surette hücum ettiklerinde fazla zarar getirirler. Genellikle zayıf kovanların bal ve şerbetine ortak olurlar. Seyrekte olsa bazı defa karıncalar yavrulara da zarar verirler. Hatta eski arıların göğüslerini kemirirler ve midelerindeki lal usareyi alırlar. Yine arıları rahatsız etmeleri de bir zarar sayılabilir. Bazı kes zayıf kovanlar karınca taarruzuna uğramış yuvalarını terk ederler.
Karıncaların zararından arıları korumak için yuvalarını bulup geceleri sıcak su yahut petrol vasıtasıyla yok etmek iyi bir mücadele usulüdür. Mücadele zehirli, aldatıcı maddelerle onları yok etmek iyi bir mücadele yok etmek suretiyle de yürütülmektedir. Örneğin kovanın yanına peşinen ağzı ızgaralı, içinde zehir şurubu . bulunan kutucuklar yerleştirmek önerildiği gibi kovanın yüzeyini soğan ile silmek, veyahut sandığın dibine tuz koymakta karıncaları tedirgin eden vasıtalardır. Bu mücadele kovan sandığının ayaklarını su ve petrol dolu kaplar üzerine koymakla da yapılabilir. Bir çoğu arıcılar, görülen yuvalara bir çay bardağı gaz yağı dökerek uzaklaştırılır. Bazen kovan kapağı altındaki örtüler arasına binlerce yumurta bıraktıkları da görülür. Süpürge, boya veya arıcı fırçası ile temizlenir atılır.
Kuşlar özellikle mavi baştankara, sinek yakalayıcı, ispinoz, serçe vb. Kovanların altında saklanan kurbağaların yorgun işçilere beslendiği bulundu. Salyangozlar, karıncalar, ejderha sinekleri, dua eden peygamber develeri, termitler vs. arıları büyük ölçüde rahatsız eden diğer ajanlardır.
